1. Chọn Và Xử Lý Hạt Giống

Hạt giống cần được xác nhận ở mức tiêu chuẩn, đảm bảo độ thuần cao, hạt chắc, có tỷ lệ nảy mầm cao. Kiểm tra tỷ lệ nảy mầm bằng cách lấy nữa kg hạt giống ngâm ủ theo kỹ thuật nếu tỷ lệ nảy mầm trên 90% thì đạt.

Trước khi ngâm, ủ tiến hành phơi lại hạt giống trong nắng nhẹ 6 - 8 giờ sau đó làm sạch (sàng, sảy lại) nhằm làm khô hạt, tăng khả năng hút nước khi ngâm giống, diệt trừ nấm bệnh, kích thích hoạt động của các enzyme.

Xử lý hạt giống bằng nước ấm ở nhiệt độ 54^oC (2 sôi + 3 lạnh) trong 5 phút nhằm tăng khả năng hút nước của hạt giống trong điều kiện lạnh, kích thích hoạt động của các enzyme đặc biệt là enzyme thủy phân và xử lý nấm bệnh trên vỏ hạt. Xử lý hạt giống bằng nuớc ấm (54^oC) giúp hạt hút nước nhanh mà không ảnh hưởng đến sức sống của phôi

Để lựa chọn hạt giống có tỷ lệ hạt chắc cao thì nên loại bỏ những hạt lép, lửng bằng nước muối 15 % (100 lít nước hòa với 15kh muối ăn). Sau đó, đổ thóc giống vào dung dịch nước muối, khuấy đều để những hạt lép, lửng nổi lên và vớt bỏ đi, chỉ lấy những hạt chắc, sau đó đem rửa sạch nước muối rồi đem ngâm bình thường. Kỹ thuật này có tác dụng chọn lọc hạt giống tốt và xử lý nấm bệnh trên vỏ hạt.

1. Ngâm Hạt Giống

Hạt giống lúa thường được bảo quản ở độ ẩm dưới 13% vì vậy cần ngâm nước để hạt có thể nảy mầm. Hạt giống lúa có thể nảy mầm từ độ ẩm 30%, tuy nhiên để quá trình phân giải chất dự trữ thành dinh dưỡng tốt nhất để cung cấp cho mầm phát triển thì hạt thóc cần hút nước với độ ẩm tối đa khoảng 50%.

Khả năng hút nước của hạt phụ thuộc vào nhiệt độ của nước, ở nhiệt độ cao hạt hút nước nhanh hơn nhiệt độ thấp.

Có 2 phương pháp ngâm hạt giống: Phương pháp truyền thống là ngâm thóc giống 12 giờ (ban ngày) sau đó vớt lên (ban đêm), lặp lại như vậy hai lần, quá trình ngâm xảy ra trong 24 giờ. Phương pháp khác là ngâm hạt trong 60 giờ (vụ mùa) và 72 giờ (vụ xuân) để hạt hút no nước trước khi ủ.

Trong quá trình ngâm, các chất dinh dưỡng thủy phân giải phóng ra một lượng axit gây chua, do vậy cứ 6-8 giờ cần thiết phải thay nước và đãi hạt giống một lần. Giống lúa lai do đặc điểm vỏ mỏng và mỏ khép không kín nên thời gian ngâm ngắn hơn, chỉ khoảng 24 giờ. Nếu thời gian ngâm quá dài sẽ dẫn đến thối hạt, chết phôi và giảm tỷ lệ nảy mầm.

2. Ủ Hạt Giống

Ngoài điều kiện ẩm độ, hạt giống lúa nảy mầm cần có nhiệt độ thích hợp. Nhiệt độ quá cao (trên 40^oC) hay quá thấp (dưới 10^oC) đều ảnh hưởng đến khả năng nảy mầm của hạt giống.

Quá trình ủ hạt nhằm cung cấp oxy cho hạt giống và làm tăng nhiệt độ thông qua hô hấp, đặc biệt trong vụ xuân khi nhiệt độ thấp.

Sau khi ngâm hạt no nước vớt ra để ráo nước rồi ủ bằng các dụng cụ giữ nhiệt như bao vải, bao tải gai, thúng, rơm rạ... Yêu cầu trong quá trình ủ là cần cung cấp nước và oxy cho hạt nảy mầm, nếu hạt giống đã được ngâm liên tục 60 - 72 giờ thì hầu như không cần cung cấp nước bổ sung trong quá trình ủ.

Nhiệt độ thấp thời gian ủ dài hơn so với nhiệt độ cao. Thông thường, thời gian ủ trong vụ xuân là khoảng 30 giờ, trong vụ mùa khoảng 24 giờ là hạt đã nảy mầm đủ tiêu chuẩn gieo. Trong quá trình ủ cần kiểm tra không để nhiệt độ trong khối hạt giống lên quá cao (>40^oC) gây tiêu hao nhiều dinh dưỡng, thâm chí làm chết mầm. Có thể sử dụng kỹ thuật ngâm - ủ luân phiên để điều chỉnh cân đối độ dài của rễ mầm và chồi mầm. Khi ngâm thì kích thích mầm kéo dài, khi ủ thì kích thích ra rễ mầm.

Chiều dài của rễ mầm và mầm đạt 1/3 chiều dài hạt thóc thì đem gieo ở vụ xuân, vụ mùa chỉ cần hạt nứt nanh, nhú rễ mầm như  “gai dứa” là đạt yêu cầu khi gieo.

Đối với một số giống có hạt ngủ nghỉ, hạt giống mới thu hoạch nếu gieo ngay thì cần xử lý phá ngủ để kích thích nảy mầm. Dùng axit nitrict loãng 0,2% để ngâm hạt giống trong 6 - 8h, hoặc cách thông dụng hơn là dùng supe lân hoà với nước với tỷ lệ 0,8 - 1,0kg super lân trên 10 lít nước để ngâm hạt giống liên tục trong 24h.