Rầy nâu có mặt ở khắp các vùng trồng lúa nhất là các vùng lúa thâm canh. Rầy nâu gây hại nặng làm cả ruộng khô héo, chúng còn là môi giới truyền bệnh virus lùn xoăn lá làm năng suất sụt giảm nghiêm trọng thậm chí mất trắng.

1. Nhận Diện Hình Thái

Tên khoa học: Nilaparvata lugens Stal.

Rầy trưởng thành có hai dạng cánh dài và cánh ngắn:

Dạng cánh dài: Con cái dài (kể cả cánh) 4,5 - 5 mm. Mặt bụng màu nâu vàng, đỉnh đầu nhô ra phía trước. Mắt kép màu nâu non, mắt đơn hai màu nâu đỏ, phần gốc râu có 2 đốt phình to, đốt roi râu dài nhỏ, nhiều đốm. Trên mảnh lưng ngực trước và phiến mai đều có bụng rộng, phía cuối dạng rãnh. Con đực dài (kể cả cánh) 3,6 - 4 mm. Đa số màu nâu tối, bé, gầy hơn con cái, cuối bụng dạng loa kèn.

Dạng cánh ngắn: Con cái dài 3, 5 - 4 mm, thô, lớn. Cánh trước kéo dài tới giữa đốt bụng thứ 6 bằng 1/2 chiều dài cánh trước của dạng cánh dài. Con đực dài 2 - 2,5 mm, gày, đa số màu nâu đen, cánh trước déo dài tới 2/3 chiều dài của bụng.

Rầy non: lưng màu nâu đậm. Phần ngực có đốm dạng mây không quy củ. Đốt thứ 4 - 5 phần bụng có vân ngang màu hổ phách, bụng màu trắng sữa, mầm cánh kéo dài tới đốt thứ 4 của bụng.

Trứng hình bầu dục dài hơi cong, cuối quả trứng hơi thon, nắp quả trứng tựa hình thang

1. Tập Tính Sinh Sống Và Quy Luật Gây Hại

Rầy trưởng thành tập trung thành đám ở trên thân cây lúa phía dưới khóm để hút nhựa. Khi bị khua động thì lẩn trốn bằng cách bò ngang hoặc nhảy sang cây khác, hoặc xuống nước, hoặc bay xa đến chỗ khác.

Ban ngày trưởng thành ít hoạt động ở trên lá lúa, chiều tối bò lên phía trên thân lúa hoặc lá lúa.

Thời kỳ chín, thì ban ngày chúng tập trung phía trên cây lúa hoặc gần chỗ non mềm của cuống bông để hút nhựa. Rầy trưởng thành cánh dài có xu tính ánh sáng mạnh.

 Tỷ lệ rầy cái hay đực, rầy cánh ngắn hay cánh dài biến động và phụ thuộc vào điều kiện nhiệt độ, ẩm độ và trạng thái của cây lúa. Khi rầy cánh ngắn xuất hiện nhiều thường gây hiện tượng cháy rầy.

Quá trình phát sinh của rầy như sau: Đầu vụ dạng cánh dài di cư từ lúa chét, cỏ dại, mạ vào ruộng lúa. Gặp lúa đẻ nhánh thì sinh ra rầy non (sau này hình thành rầy cánh ngắn)

Đầu vụ 90-100% cánh dài, bắt đầu đẻ rộ 15-20% cánh ngắn, ngậm sữa 70-80% cánh ngắn và tới khi lúa chín tỷ lệ rầy cánh ngắn chỉ còn 20-25%.

Vòng đời rầy nâu trung bình từ 20-30 ngày. Trong vụ xuân vòng đời là 25-30 ngày, trong vụ mùa vòng đời là 20-25 ngày.

Rầy trưởng thành có thể sống từ 3 - 50 ngày. Thời gian phát dục các giai đoạn gồm: Trứng 6-8 ngày, rầy non 12 - 14 ngày (5 tuổi mỗi tuổi 2-3 ngày).

Rầy trưởng thành sau khi vũ hoá 3 - 5 ngày thì bắt đầu đẻ trứng, thời gian đẻ trứng dài. Mỗi con cái có khả năng đẻ từ 50-600 quả trứng.

Trứng đẻ vào bẹ lá thành từng ổ ở phía dưới của cây lúa hoặc trong mô thân non. Mỗi ổ có từ 3 - 48 trứng, thường 15 - 30 trứng. Trứng hình quả chuối phía trên xếp thành hàng đơn, phía dưới xếp thành hàng kép, lúc đầu màu tắng sữa, sau chuyển màu vàng xám.Trứng nở rải rác trong một ngày. Tỷ lệ trứng nở cao trên 90%.

Rầy nâu phát sinh gây hại, đầu tiên thành từng vạt giữa ruộng, sau đó lan dần ra quanh ruộng. Những ruộng trũng, đất tốt rầy thường phát sinh mạnh. Khi mật độ rầy cao, trong ruộng thường xuất hiện “váng rầy” là váng mỏng lan toả trong ruộng. Do rầy tiết ra chất đường mật nên nấm muội đen phát triển bám vào thân cây lúa.

Mức độ gây hại liên quan nhiều yếu tố sinh cảnh. Khi nhiệt độ không khí cao, ẩm độ cao, lượng mưa nhiều trong một thời gian, sau đó trời hửng nắng thì rầy nâu dễ phát sinh thành dịch (nhiệt độ 20 - 30° C và ẩm độ từ 80 - 85%).

2. Triệu Chứng

Rầy trưởng thành và rầy non dùng miệng chích vào thân cây lúa để hút dịch cây. Bị hại nhẹ các lá dưới có thể bị héo. Bị hại năng chúng gây nên hiện tượng “cháy rầy”, cả ruộng bị khô héo, màu trắng tái hoặc trắng.